Gốm Kyo-yaki/ Kiyomizu-yaki tự hào có lịch sử hơn 400 năm và được sản xuất ở khu vực Higashiyama, Yamashina, Uji của Kyoto. Đặc trưng lớn nhất của loại gốm này là không cố định loại đất, đá gốm hay phương pháp làm giống như gốm Shigaraki hay gốm Imari-Arita. Vì vậy, nhiều tác phẩm của dòng gốm này mang tính cá nhân độc đáo của người thợ gốm và rất phong phú về chủng loại. Ngoài ra, do sản phẩm bắt nguồn từ cố đô nên có hơi hướng của những sản phẩm cao cấp, có tính trang trí cao. Đây cũng là một trong những sản phẩm gốm được Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản chọn là sản phẩm thủ công truyền thống quốc gia.

Lịch sử gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki

Đồ gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki ngày nay bắt đầu xuất hiện trong khoảng thời gian từ thế kỷ 16 đến thế kỉ 17, từ thời Momoyama đến đầu thời kỳ Edo (1603-1868). Một thương gia ở Kyoto đã mời các thợ thủ công từ khắp đất nước đến để làm các dụng cụ dùng trong trà đạo như chén uống trà, và chúng đã phát triển đến mức sau đó trở thành quà tặng để dâng lên tầng lớp quý tộc và các lãnh chúa.

Khoảng năm 1635, nhiều lò nung được thành lập ở Kyoto như lò gốm Kyo-yaki, Awataguchi-yaki, Yasaka-yaki và Mizoro-yaki. Kỹ thuật làm gốm Kiyomizu-yaki cũng được hình thành vào khoảng thời gian này. Ninsei Nonomura và Kenzan Ogata chính là những người đã nâng cao chất lượng và tính nghệ thuật của dòng gốm này.

Ninsei được cho là nghệ nhân gốm giỏi nhất về đồ gốm Kyo-yaki, ông có kỹ thuật vẽ hoa văn trên gốm rất tuyệt vời, và hầu hết sản phẩm gốm Kyo-yaki đã được công nhận là quốc bảo và tài sản văn hóa quan trọng của Nhật Bản đều sử dụng kỹ thuật vẽ của Ninsei. Các sản phẩm gốm của ông đã được dâng lên Mạc phủ Tokugawa trong thời kỳ Edo, và vẫn được đánh giá cao cho đến ngày nay.

Ngoài Ninsei, Kenzan Ogata (1663~1743) cũng là một thợ gốm xuất sắc của dòng gốm Kyo-yaki với kỹ thuật sáng tạo thêm các chữ viết và hình ảnh táo bạo chưa từng thấy trước đây trong gốm Kyo-yaki. Tiếp nối sau đó, Kiyomizu Rokubei đệ nhất (1738~1799) là người đã thành lập một lò gốm ở Gojozaka, Kyoto vào năm 1771. Nhiều nghệ nhân bậc thầy khác của gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki cũng đã xuất hiện như Takahashi Dohachi đệ nhất, và Okuda Ensei (1753~1812).

Lò gốm Gojozaka Kyoto được Kiyomizu Rokubei đệ nhất thành lập ở trước cổng chùa Kiyomizu-dera đã hoạt động rất sôi nổi, nó gần như trở thành nơi chuyên sản xuất các sản phẩm quà lưu niệm dành cho khách viếng thăm chùa và được người dân rất yêu thích.

Khi thời kỳ Minh Trị bắt đầu vào năm 1868 và thủ đô chuyển từ Kyoto về Tokyo, hoạt động của các lò gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki bắt đầu suy thoái. Tuy nhiên, những người thợ thủ công gốm Kyo-yaki đã cố gắng tồn tại bằng cách xuất khẩu đồ sứ sơn vàng lộng lẫy sang châu Âu và Hoa Kỳ, nơi mà chủ nghĩa sính đồ Nhật đã rất thịnh hành.

Trong bối cảnh công nghệ sản xuất hàng loạt dựa vào máy móc bắt đầu phổ biến trên toàn quốc từ sau thế kỷ 20, những người thợ thủ công xuất sắc đã chuyển đến Kyoto họ tiếp tục sản xuất dụng cụ pha trà và các mặt hàng khác bằng những kỹ thuật tiên tiến.
Sau chiến tranh Thái Bình Dương, Kiyomizu Rokubei và Kusube Yaichi là hai nghệ nhận xuất sắc đã dẫn dắt quá trình sản xuất dòng gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki, họ đào tạo ra nhiều thợ gốm và có công lớn trong sự phát triển của gốm Kyo-yaki ngày nay.

Đặc trưng của gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki

Gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki là những tác phẩm nghệ thuật thể hiện phong cảnh 4 mùa ở Kyoto hoặc những hình vẽ mang lại may mắn. Các sản phẩm gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki phần lớn được vẽ sau khi nung lần đầu, và đặc trưng của dòng gốm này là mỗi nghệ sĩ lại có cách thể hiện cá tính mạnh mẽ riêng của mình lên từng sản phẩm. Ngoài ra, cũng có nhiều tác phẩm được sao chép thiết kế của các nghệ nhân bậc thầy từ thời Edo như Kenzan và Ninsei.

Vì Kyoto từng là thủ đô của Nhật Bản trong một thời gian dài nên các sản phẩm gốm sản xuất tại đây phần lớn đã được dâng lên các nghệ nhân trà đạo, tướng quân, giới quý tộc và võ sĩ. Vì vậy, có thể nói đặc trưng của gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki là những sản phẩm cao cấp, có tính thẩm mỹ và giá trị trang trí cao, những điều ít thấy ở sản phẩm khác.

Ngoài ra, việc nhiều người thợ giỏi từ khắp nơi trên đất nước quy tụ về Kyoto cũng là nguyên nhân dẫn đến sự pha trộn đặc trưng của nhiều dòng gốm khác nhau trong các sản phẩm gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki. Tuy nhiên, gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki vẫn có nét đặc trưng riêng đó là hầu hết quá trình làm gốm đều được thực hiện thủ công và các sản phẩm mang tính sáng tạo cá nhân, không phải là sản phẩm sản xuất hàng loạt. Do đó, mỗi sản phẩm là duy nhất và bạn không có cơ hội tìm thấy sản phẩm tương tự thứ hai. Điều nay cũng là lýdo khiến gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki được yêu thích.

Gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki ngày nay

Ngày nay, do doanh thu của gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki sụt giảm nên số lượng thợ thủ công và lò nung cũng giảm theo, dẫn đến kĩ thuật làm gốm đang ngày càng bị mai một. Trước bối cảnh đó, các thợ thủ công làm gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki, phòng Thương mại Nhật Bản và các nhà thiết kế đang nghiêm túc tìm hiểu các triển vọng tương lai của việc phát triển loại gốm này.
Động thái này đã có tác động rất lớn đến hoạt động mua và sử dụng gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki ở các khách sạn và các cơ sở khác trong bối cảnh lượng khách du lịch nước ngoài đến Nhật Bản tăng lên.

Chuông gió làm bằng gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki

Phát huy ưu điểm vốn được đánh giá cao là gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki không phải sản phẩm được sản xuất đồng loạt, các nhà kinh doanh đang cố gắng mở rộng thị trường ra nước ngoài thông qua việc hợp tác với các nhà thiết kế. Họ đã và đang giới thiệu các sản phẩm mới như thiết bị chiếu sáng và bồn rửa mặt làm từ gốm sứ Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki.

Trong thời kỳ mà mọi thứ đều được sản xuất bằng máy móc, đồ gốm Kyo-yaki/Kiyomizu-yaki chứa đựng những suy nghĩ và cảm xúc của người thợ thủ công làm ra nó luôn được đánh giá cao.

Nếu bạn muốn gửi phản hồi về bài viết, hay có ý tưởng muốn chia sẻ, hoặc yêu thích những sản phẩm gốm sứ Nhật Bản, vui lòng liên hệ với miranhouse nhé!